вторник, 30 сентября 2014 г.

Այցելուակենտրոն մոտեցման չորս հիմնական սկզբունքները՝ որպես հաջող թերապևտիկ գործընթացի գրավական


Ըստ Կարլ Ռոջերսի՝ այցելուակենտրոն մոտեցումը հիմնվում է չորս հիմնական սկզբունքների վրա:
1.    «Կոնգրուենտություն»-տերմին է, որը կիրառվում է հստակորեն բնորոշելու մարդկային փորձն ու դրա գիտակցումը: Դա նշանակում է, որ մարդ պետք է այնքան իմանա սեփական զգացմունքները, որպեսզի որևէ մեկի հանդեպ չցուցաբերի մի վերաբերմունք, սակայն ավելի խորը կամ ենթագիտակցական մակարդակում այլ բան զգա: Շիտակությունը ներառում է բառերում ու վարքում սեփական տարբեր զգացմունքները ու վերաբերմունքները արտահայտելու ցանկություն: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ հենց կոնգրուենտության հատկությունն է հանդիսանում հաջող հոգեթերապիայի գրավական: Որքան ավելի անկեղծ ու կոնգրուենտ է թերապևտն իր այցելուի նկատմամբ, այնքան ավելի հավանական է, որ այցելուի անձի կառուցվածքում փոփոխություն տեղի կունենա:
2.    Սեփական անձի ընդունում այնպես, ինչպես այն կա-«Լինել այն, ինչ դու կաս, նշանակում է ամբողջությամբ պրոցես դառնալ»: Միայն այն դեպքում, երբ մարդը կարողանում է դառնալ այն, ինչ իրականում կա, ընդունել այն, ինչ նա մերժում է իր մեջ, փոփոխության հույս է ծագում: Որքան մարդն ընդունակ է իր զգացմունքներին թույլ տալ պատկանել իրեն ու ազատորեն հոսել, այնքան ավելի հստակ տեղ են  դրանք զբաղեցնում զգացմունքների ընդհանուր ներդաշնակ համակարգում: Որպեսզի սեփական անձն ընդունվի այնպես, ինչպես կա, Ռոջերսն առաջարկում է մի քանի կանոն: Առաջին՝ «Հնարավորինս հեռու «պետք է» արտահայտությունից»: Երկրորդ՝ «Հնարավորինս հեռու սպսումներին համապատասխանելուց»: Երրորդ՝ «Սեփական «Ես»-ի հանդեպ հավատ»: Չորրորդ՝ «Սեփական անձի հանդեպ դրական վերաբերմունք»:
3.      Այլ մարդու ընդունում-Որքան ավելի շատ ես ընդունում այլ մարդու, որքան ավելի շատ է նա դուր գալիս քեզ, այնքան ավելի ընդունակ ես դառնում ստեղծելու առողջ հարաբերություններ: Ընդունում ասելով՝ նշանակում է այլ մարդու ընդունել որպես արժեք՝ անկախ նրա վիճակից, վարքից կամ զգացմունքներից: Այլ մարդու ընդունելը, հասկանալը իսկապես շատ դժվար է: Դա անելը շատ ավելի դժվար է, եթե ուրիշները քեզ չեն հասկանում, ատում են և անգամ ուզում են ոչնչացնել:

4.      Էմպաթիկ հասկացում- նշանակում է «հասկանալ այլ մարդու վախը, զայրույթը կամ շփոթմունքը, իբրև թե դրանք հենց քոնն են, սակայն դրանք չխառնելով քո սեփական վախերին, զայրույթին կամ շփոթմունքին»: Հաջող հոգեթերապիայի հիմնաքարային հասկացությունը ներկայացվում է հենց այս որակով, քանի որ միայն էմպաթիկ հասկացման դեպքում հոգեթերապևտը կարող է աջակցել այցելուին՝ հաղաթահարելու նրա խնդիրները: Այլ մարդուն հասկանալը հարստացնում է թերապևտին երկու առումներով: Տարբեր խնդիրներ ունեցող այցելուների հետ աշխատելիս թերապևտն ամեն անգամ հարստացնում է ինքն իրեն: Նրանց խնդիրների հետ առնչվելիս թերապևտի անձը զարգանում է՝ դառնալով ավելի նուրբ ու խնդիրներին ավելի նուրբ հակազդումներ տվող: Եվ այդ դեպքում կարևոր է այն, որ այդ հասկացումն այցելուներին փոխվելու հնարավորություն է տալիս: Եթե թերապևտն ընդունում է այցելուի խնդիրը, ապա այն ընդունելի է դառնում նաև հենց այցելուի համար և այդ դեպքում փոփոխությունը գրեթե անխուսափելի է:

Gestalt-therapeutic approach


The history of Gestalt therapy
The history of Gestalt therapy starts with the professional development of Fritz Perls. After acquiring the M.D. degree, Perls went to Frankfurt-am-Main in 1926 as an assistant to Kurt Goldstein at the Institute for Brain Damaged Soldiers. Fritz Perls became a psychoanalyst. He was influenced directly by Karen Horney and Wilhelm Reich, and indirectly by Otto Rank and others. Perls was especially influenced by Wilhelm Reich, who was Perls' analyst in the early 1930s, and "who first directed my attention to a most important aspect of psychosomatic medicine -- to the function of the motoric system as an armor". Laura Posner Perls was a cofounder of Gestalt therapy. Her influence on Perls was generally known, and she wrote a chapter in Ego, Hunger and Aggression. She was a psychology student at the time she met Perls, receiving the D.Sc. degree from the University of Frankfurt in 1932. Although Perls was a training psychoanalyst, he was among those who chafed under the dogmatism of classical Freudian psychoanalysis. The 1920s, 1930s, and 1940s were periods of great ferment and rebellion against Newtonian positivism. This was true in science (, theater and dance, philosophy, art, architecture and existentialism. Gestalt psychology provided Perls with the organizing principle for Gestalt therapy as an integrating framework. Gestalt refers to the configuration or pattern of a set of elements. Gestalt psychologists believe that organisms instinctively perceive whole patterns and not bits and pieces. Whole patterns have characteristics that cannot be gleaned by analyzing parts. Perception is an active process and not a result of passively received stimulation of sense organs. All situations are believed to possess inherent organization. Organisms have the capacity for accurate perception when they use their native ability of immediate experience in the here and now. The task of phenomenological research and therapy is to utilize this capacity to gain insight into the structure of that which is being studied. Because people naturally perceive whole patterns as they occur, actual awareness can be trusted more than interpretation and dogma.

Key concepts of gestalt therapy 

·         Person-centered awareness - Focusing on the future, and imagining it divorced from the present and past is considered essential. The process follows an individual's experience in a way that does not involve seeking out the unconscious, but staying with what is present and aware.
·         Respect - Clients, whether an individual, group or family, are treated with profound respect by a gestalt therapist. Providing a balance of support and challenge is key to helping those taking part to feel comfortable about opening up and acknowledging areas of resistance.
·         Emphasis on experience - The gestalt approach focuses on experience in terms of an individual's emotions, perceptions, behaviors, body sensations, ideas and memories. A therapist encourages the client to 'experience' in all of these ways, vividly in the here and now.
·         Creative experiment and discovery - There is a range of experimental methodology used by therapists to test their client's experience. These involve highly creative and flexible techniques to help them open up and acknowledge hidden feelings.
·         Social responsibility - The gestalt approach recognizes that humans have a social responsibility for self and for others. It demands respect for all people and acknowledges that everyone is different. Ultimately it encourages individuals to adopt an egalitarian approach to social life.
·         Relationship - Relating is considered central to human experience and gestalt therapy considers individuals as 'whole' when they have a good relationship with themselves and others around them. The interpersonal relationship between the individual and therapist that is developed and nurtured in sessions is a key guiding process if therapy. 
·         Here and Now
Gestalt therapy proposes that we stay grounded in the present and what is real. Instead of assuming or imagining the unknown, we must concentrate on facts, emotions, and feelings as they really are. By separating fact from interpretation, the client can pinpoint the underlying patterns and issues. This is the impetus for positive change.
·         Wholeness and Integration
"Wholeness" is the state of bridging the mind and body, viewing them as a harmonious whole. "Integration" is how the mind and body combine and how the individual fits in to the surrounding environment. A lack of wholeness and integration is a common issue in patients seeking therapy. Gestalt therapy helps them to approach themselves as whole people who are well integrated into their surroundings.

Defense mechanisms in Gestalt psychology

Like in Freudian psychoanalytical approach, Gestalt therapy also turns to the concept of ego-defense mechanisms. According to Perls' theory, defense mechanisms are not actually contact disturbances they are patterns of action that the subject uses to cope with his surroundings, when feeling stressed or anxious. Perls has described the following defense mechanisms:

Introjection -“Swallowing whole”. One important process of Gestalt Therapy is to help clients constructively learn to assimilate and reject new ideas and novelties in his experiences, as he is in permanent contact with his changing surroundings. Introjection is a process of total assimilation and absorption of everything without any filtration. Introjection may include the way one takes cultural values and norms when he is young.
Confluence – Consciously: Absence of boundary in sensation of singularity or uniqueness and limitless connection to surroundings, God, etc. Confluence is the loss of distinction of ‘’Self’’ and others, loss of awareness about contact boundary, the boundary between “You” and “I”. Confluence is the unconscious loss of self in the surroundings.
Projection – Is the process of transferring something inherent to ''Self'' into the surrounding or to the "Other'', placing feelings onto “Other” instead of the “Self”. For example, someone who had a bad day and is angry with themselves, may shift blame to another, or project their anger onto someone or something else.
Retroflection – Is the process of holding back responses or emotions intended for the “Other” or surrounding. For example if one becomes angry with the boss and holds his anger back at work, retroflection may be a good thing, in this case.
Egotism - Is a process between the two sides, where there is no interaction. There is only an exchange that goes one way. For example, during a meeting one may be contemplating about only himself and not listen or notice anyone else.

Deflection is moving the contact boundary or changing the subject in a conversation.

понедельник, 29 сентября 2014 г.

Էթնիկ և ազգային մշակույթ


Քանի որ «Անիմա» հոգեբանական ծառաությունների ու հետազոտության կենտրոնը հատուկ ուշադրություն է դարձնում Հայաստան հայրենադարձված սիրիահայերի, ուկրաինահայերի ու իրաքահայերի հոգեբանական խնդիրներին ու տրամադրում է հոգեբանական աջակցություն՝ կապված պատմական հայրենիքում ադապտացվելու, սոցիալական, քաղաքական ու մշակութային կյանքում ներգրավվելու, նրանց հոգեբանական խնդիրները հաղթահարելու հետ, ապա հարկ ենք համարում անդրադառնալ «էթնիկ» ու «ազգային» մշակույթ հասկացություններին՝ նկատի ունենալով հայկական մշակութային դրսևորումների առանձնահատկությունները:

Էթնիկ և ազգային մշակույթ հակացությունները.դրանց ընդհանրություններն ու տարբերություններ
Մշակութային տիպաբանության կառուցման համար կարևոր է որոշարկել էթնիկական և ազգային մշակույթ հասկացությունները: Այդ հասկացությունները հաճախ կիրառվում են որպես հոմանիշներ: Սակայն մշակութաբանությունում դրանք ունեն տարաբնույթ բովանդակություն: Էթնիկ մշակույթը այն մարդկանց մշակույթն է, որոնք կապված են ընդհանուր ծագմամբ և համտեղ իրականացվող տնտեսական գործունեությամբ: Այն փոփոխվում է մի տեղանքից դեպի մյուսը: Տեղական սահմանափակությունը, հստակ տեղայնացումը, համեմատաբար սահմանափակ տարածքին հարմարվելը մշակույթի այս տիպին բնորոշ գծերից է: Էթնիկ մշակույթը հիմնականում ներառում է կենցաղի ոլորտը, սովորույթները, հագուստի առանձնահատկությունները, ֆոլկլորը և ժողովրդական ասացվածքները և այլն: Յուրաքանչյուր ազգ ունի իր էթնիկ սիմվոլները` ճապոնացիները` կիմոնո, շոտլանդացիները` վանդակավոր կիսաշրջազգեստ: Էթնիկ մշակույթում գերակշռող ուժեր են ավանդույթները, սովորությունները, սովորույթները, որոնք ընտանեկան կամ փոքր խմբի մակարդակում փոխանցվում են սերնդեսերունդ: Տվյալ պարագայում մշակութային հաղորդակցման որոշիչ մեխանիզմ է հանդիսանում կողք կողքի ապրող սերունդների  անմիջական շփումը: Ժողովրդական մշակույթի էլեմենտներից են ծեսերը, սովորույթները, առասպելները, հավատալիքները, լեգենդները, ֆոլկլորը. դրանք պահպանվում և փոխանցվում են տվյալ մշակույթի սահմաններում յուրաքանչյուր մարդու անմիջական բնական ընդունակությունների` հիշողության, բանավոր խոսքի և կենդանի լեզվի, բնածին լսողության և օրգանական պլաստիկայի  միջոցով: Նմանատիպ մշակույթը տրանսլյացիայի կարիք չունի և ինչ որ առումով համարվում է նախագրային մշակույթ: Էթնիկ մշակույթը ինչ որ առումով կարելի է նաև նույնականացնել ‘’բնական տնտեսությանը’’, որն ունի կոլեկտիվ, համայնախմբային  անմիջական բնույթ: Էթնիկ մշակույթը զերծ է հեղինակներից, այն անանուն է: Ոչ ոք չգիտի` ով է մեզ հասած հնագույն առասպելների և բանահյուսության հեղինակները:
Էթնոսի մշակույթը մի կողմից ապահովում է նրա` որպես համակարգի, ամբողջությունն ու ստաբիլությունը, գոյատևումը, այսինքն կատարում է ինտեգրատիվ գործառույթ: Մյուս կողմից այդ մշակույթի էլեմենտներն ունեն ‘’երկրորդ կյանք’’ , քանի որ կատարում են դիֆերենցացնող ֆունկցիա` հակադրելով մի կոլեկտիվը մյուսին և հիմք դառնալով ‘’մենք’’ և ‘’նրանք’’ հասկացություններին: Դիֆերենցիացիայի պահանջը հանգեցնում է նրան, որ որևէ բաղադրիչ վեր է ածվում հիմնական էթնիկ տարբերանշանի, օրինակ` լեզուն, կրոնը, գեղարվեստական մշակույթը:
Հարկ է տարբերակել նաև ազգային մշակույթը: Ազգային մշակույթը միավորում է մարդկանց, ովքեր ապրում են մեծ տարածքներում և պարտադիր չէ, որպեսզի նրանք կապված լինեն արյունակցական կապերով: Ազգային մշակույթի գոյատևման պայման է հանդիսանում գրային համակարգի ստեղծումը: Հենց գրային համակարգն է, որ նպաստում է մտքերի և սիմվոլների տարածմանը բնակչության գրագետ մասի մոտ, որը նպաստում է ազգային միասնականությանը: Գրավոր մշակույթը կարծես ընդդիմանում է խոսակցական կենդանի լեզվի տարերքին, դրա տեղական բարբառներին և սեմանտիկ տարբերություններին: Ազգային մշակույթի ծագման մասին նախ և առաջ դատում ենք գրավոր խոսքի և ազգային գրականության առաջացման փաստից: Որպես կանոն, ազգային մշակույթը զերծ է պաշտամունքային բնույթից և մեծամասամբ հանդիսանում է անհատական ստեղծարարության արդյունք: Ազգային մշակույթն, ընդհանուր առմամբ, ստեղծվում է ոչ թե ողջ էթնոսի, այլ հասարակության կիրթ մասսայի կողմից: Ազգային մշակույթի ներքին կառուցվածքն ու կազմավորումը շատ ավելի բարդ է, քան էթնիկ մշակույթինը: Ազգային մշակույթը ավանդական կենցաղային մակարդակին զուգահեռ անդրադառնում է նաև մասնագիտական մշակութային ոլորտին, առօրյա ոլորտներից բացի նաև մշակույթի հատուկ ճյուղերին` գրականությանը, փիլիսոփայությանը, գիտությանն ու իրավունքին ևս: Բացի այդ մերօրյա ազգային մշակույթները ներառում են տարբեր էթնիկ խմբեր`իենց բնորոշ առանձնահատկություններով: Սակայն ազգային մշակույթը պարզապես էթնիկ մշակույթների մեխանիկական հանրագումար չէ: Այն ունի իր առանձնահատուկ մշակութային գծերը, որոնք առաջանում են այն ժամանակ, երբ բոլոր էթնիկ մշակույթները գիտակցում են իրենց` այդ նոր ազգին պատկանելու գիտակցում:
            Ազգը  ի համեմատ էթնոսի առավել բարձր կարգի գոյացություն է: Այստեղ հաղորդակցման առավել բարձր մակարդակ է դիտվում: Հենց այս հանգամանքն էլ հանգեցնում է ընդհանուր աղգային լեզվի ձևավորմանը, որը տարածվում է ինչպես գեղարվեստական գրականության, այնպես էլ պարբերականների, դպրոցների, բառարանների և հանրագիտարանների միջոցով: Դա նպաստում է ազգաբնակչության տարասեռության, ներքին սահմանների, տեղաբնակների և միգրանտների միջև տարբերությունների հաղթահարմանը: Առաջանում է փոխըմբռնման և ընդհանուր ծահերից բխող գործունեության կազմակերպում: Հենց դրա համար էլ անհրաժեշտ է լեզուն` իր բառապաշարային տարբերություններով և արտահայտչամիջոցներով, բայց միրնույն ժամանակ իր միավորող ֆունկցիայով: Լեզուն դառնում է ազգային մշակույթի ինտեգրման կարևորագույն միջոց:

Էթնիկ և ազգային մշակույթների միջև փոխհարաբերությունները բավականին բարդ և հակասական են: Էթնիկ մշակույթը ազգային լեզվի, սյուժետների և արվեստի կերպարների առաջացման աղբյուր է: Սակայն էթնիկ մշակույթը կոնսերվատիվ է. նրան օտար են փոփոխությունները: Մինչդեռ ազգային մշակույթն անընդհատ փոփոխվում է և իր մեջ պարունակում դինամիկ տարր: Եվ որքան ազգային մշակույթը այլ մշակույթների նկատմամբ բաց է և առկա է մշակութային երկխոսության տարրը, այնքան այն հարուստ է և բարձր: Եվ եթե էթնիկ մշակույթները ձգտում են պահպանել  մշակույթի տեղային առանձնահատկությունները, ապա ազգային մշակույթը ջանում է չեզոքացնել դրանք: Բացի այդ մինչև որոշակի ժամանակահատված ազգային մշակույթը կարող է օտար և անհասկանալի լինել  ժողովրդին, չնայած որ ազգային մշակույթի կերտողները հաճախ խոսում են հենց ժողովրդի անունից, օգտվում ժողովրդական իմաստության և փորձի գանձարանից . այնուամենայնիվ ժողովրդի և ազգային մշակույթ կերտողների միջև հեռավորությունը շատ մեծ է: Հնարավոր է որ ստեղծվի այնպիսի իրավիճակ, որ ազգային մշակույթն արդեն ձևավորված լինի, իսկ ազգ որպես այդպիսին դեռ գոյություն չունենա: Նման դեպքերում ազգը հանդես է գալիս որպես իդեալ, ապագա ազգի տեսլական, սակայն ոչ իրականություն: Ազգային և էթնիկ մշակույթների միջև անջրպետը նախ և առաջ հաղթահարվում է ժողովրդի լուսավորման և կրթության և համընդհանուր գրագիտության միջոցով: Ազգային մշակույթը յուրացնելու հարցում բացի կրթությունից այսօր կարևոր դեր են  խաղում նաև զանգվածային լրատվամիջոցները, ինչպես նաև մշակութային զանազան ինստիտուտներ: